Enkele beelden van de kerstgroep (1880-1881) gemaakt door de Zusters van het arme Kind Jezus te Aken. Onder worden de figuren individueel beschreven.
In de kersttijd
Elk jaar in de kersttijd tot 6 januari het feest van Driekoningen, staat een kerststal met de beeldengroep opgesteld in de kerk. Te zien zijn dan o.a. het Kind in de voederbak/kribbe en zijn ouders Maria en Jozef. De herders en Driekoningen die op bezoek komen. Volgens de traditie heeft Franciscus van Assisi, begin dertiende eeuw, de eerste kerststal opgesteld.
Onze Kerst- of Geboortegroep is gemaakt door kunstenaars van de Zusters van het arme Kind Jezus in Aken in 1880 en 1881. De beelden zijn opgebouwd rond een frame van hout, ijzerdraad en papier-maché. De hoofden, handen en eventuele onderbenen en voeten zijn van was. De aankleding is van verstevigd linnen en daarna gekleurd.
Bijzonder erfgoed
Recent is pas duidelijk geworden – door een ontdekking van de Stichting R.K. Erfgoed – dat de kerk een heel bijzondere kerstgroep bezit. Weinigen hebben zich gerealiseerd dat het gaat om een groep die al bijna 140 jaar oud is. Bijzonder is ook dat de groep aangeschaft is door pastoor Kanne die de kerk heeft gebouwd. Hij bestelde de eerste beelden in 1880 en een jaar later de rest bij de Zusters van het arme Kind Jezus in Aken.
Kasboek van de Zusters van het arme Kind Jezus. Foto’s Stichting R.K. Erfgoed, Voorburg.
Het kasboek van de zusters van januari 1881 (foto) laat zien dat hij een betaling heeft gedaan van 200 Mark. Waarschijnlijk ging het hier om het Kind, Jozef, Maria, os, ezel en engelen. Een jaar later vermeldt het kasboek een betaling van 405 Mark voor koningen en herders, mogelijk hebben hier ook enkele schapen bij gezeten, N.B. de huidige schapen (van gips) zijn van recentere datum. Totaal heeft Kanne 605 Mark betaald exclusief transportkosten. Toen was dat in Nederlandse guldens fl 359,00. Omgerekend naar de huidige maatstaven zou dat € 8.735,00 zijn. Onze groep is dus niet alleen kunsthistorisch gezien van grote waarde maar ook in geld uitgedrukt.
Restauratie voorjaar 2016
Begin maart 2016 werd begin gemaakt met de restauratie van de Kerstgroep door mevrouw A. Brass en de heer M.R. van der Krogt, beide verbonden aan de Stichting R.K. Erfgoed te Voorburg.
. Op de Open Monumentendag 10 september 2016 werden de gerestaureerde beelden officieel onthuld. De acties tijdens de restauratie:
- grondig schoonmaken;
- nieuwe ontbrekende ledematen maken;
- verwijderen van de schimmel uit de was (zie het Kind);
- geplette plooien uitdeuken (zie Maria);
- opnieuw van verf voorzien (zie gelaat van de herder).
- maken van nieuwe kronen voor de koningen Caspar en Melchior, in de stijl van eind 19de eeuw.
Voor meer informatie over de restauratie klik hier.
Onderaan op deze pagina vindt u enkele foto’s van de onthulling van de gerestaureerde kerstgroep tijden Open Monumentendag 2016.
De kerstgroep in opstelling (2016-2017)
Foto’s gemaakt op 5 januari 2017 met de hulp van Henk Lamboo.
De gehele groep
De beelden in de kerststal
De beelden van Maria, Jozef, het Kind, kribbe, engelen, herders en schapen hebben een Bijbelse oorsprong. De andere figuren komen voort uit traditie, uit diverse verhalen en legendes. In deze kerstgroep vertegenwoordigen de drie herders en koningen de drie levensfasen van de mens: jong, middelbaar en oud. Daarmee wordt hier uitgebeeld dat “Jezus is geboren voor jong en oud, ongeacht rang en stand.
H. Familie
Herders op bezoek
In onze kerstgroep vertegenwoordigen de drie herders de drie levensfasen van de mens: jong, middelbaar en oud.
Overzicht met stal met engel. De os en de ezel waren buiten de stal opgesteld (daarom niet in beeld).
Driekoningen op bezoek
De Driekoningen in de leeftijd: jong (20), middelbaar (40) en oud (60) afkomstig uit de drie toen bekende werelddelen. .
De figuren van de groep
Maria
De traditie wil dat Maria links naast de voederbak (kribbe) wordt opgesteld: aan de rechterhand van het Kind.
Maria (1880), 86 cm hoog, 53 x 43 cm grondvlak
Jozef
Jozef (1880), 90 cm hoog, 48 x 40 cm grondvlak
Het Kind(eke)
Het Kind(eke) 1880, 39 cm lang.
Het Kind(eke) 1880. Op de kleding is het Christus monogram IHS aangebracht – Iesus Hominum Salvator (Jezus de redder van de mensen).:
Engel
Engel (1881), 47 cm lang. De engel wordt ergens boven de uitstalling opgehangen.
Jonge herder
Jonge herder (1881), 84 cm hoog, 30 x 29 cm grondvlak – met herderstas, beide armen gebogen en de handen open vooruit, mogelijk heeft hier oorspronkelijk een lam op gelegen..
Herder (van middelbare leeftijd)
Herder van middelbare leeftijd (1881), 90 cm hoog, 53 x 43 cm grondvlak – met baard en herdersstaf met bovenaan een kluitschop. Herder van middelbare leeftijd (1881), 90 cm hoog, 53 x 43 cm grondvlak – met baard en herdersstaf met bovenaan een kluitschop, waarmee de herder een kluit zand naar een afgedwaald schaap kan gooien zodat het dier zich weer bij de kudde voegt.
Oude herder
Oude herder (1881), 89 cm hoog, 53 x 43 cm grondvlak – met baard en rechtop knielend, de handen voor de borst gevouwen.
Driekoningen
De kronen van Caspar (links) en Melchior (rechts). Deze kronen waren in de loop van de tijd zoekgeraakt maar de restaurateur heeft de kronen gereconstrueerd in 2016.
De Bijbel vertelt over het bezoek van magiërs (geen aantal) en over de geschenken goud, wierook en mirre, verder niets.
Goud zou de aardse koningschap van Jezus symboliseren, wierook Zijn goddelijkheid en mirre Zijn status van Gezalfde, de Messias.
Later, In de traditie, werd het aantal drie, mogelijk gebaseerd op de drie in de Bijbel genoemde geschenken.
De benaming koning (i.p.v. magiër/wijze) komt mogelijk door de tekst van psalm 72:11; “Laten alle koningen zich neerwerpen voor hem”.
In de Bijbel worden geen namen en afkomst genoemd maar de traditie wil dat de Driekoningen naast vertegenwoordigers van de toenmalig bekende werelddelen (Äfrika, Azië, Europa) zijn, maar ook van de drie levensfasen van de mens (20, 40 en 60 jaar). Zo wordt uitdrukking gegeven aan “dat Jezus is geboren voor iedereen; waar ook ter wereld, jong en oud”.
Er is in de traditie geen eenduidigheid over de naam, leeftijd en het meegebrachte geschenk van de koningen. Er bestaan verschillende verhalen of legendes die niet met elkaar overeenkomen. In onze contreien hebben de koningen de rol gekregen die afkomstig uit een Grieks verhaal van rond 500. In dat verhaal worden Melchior, de koning van Arabië (Europa), Caspar, de koning van Tarsis (Azië), en Balthasar, de koning van Ethiopië (Afrika) genoemd. Maar in andere verhalen heet b.v. de zwarte koning Caspar. In de kunst komen afbeeldingen voor van de vervoersmiddelen van de Driekoningen: Balthasar een olifant, Caspar een kameel of dromedaris en Melchior met een paard. Eén van de meest gangbare veronderstellingen qua naam, afkomst/werelddeel, levensfase, meegebracht geschenk en vervoersmiddel is hieronder samengevat..
| Balthasar | Caspar | Melchior |
| Afrika/Ethiopië | Azië | Europa |
| Jong (20 jaar) | Midden (40 jaar) | Oud (60 jaar ) |
| Wierook / soms mirre | Mirre / soms wierook | Goud |
| Olifant | Kameel / dromedaris | Paard |
.
De Driekoningen komen ook voor in het kerkraam links in de absis. In het kerkraam zijn de koningen niet in de drie levensfasen afgebeeld. Alle drie zien er jong uit en hebben geen baard. Linksboven is de kameel/dromedaris met begeleider te zien, middel van vervoer van koning Caspar? .
Caspar
Caspar (1881), 85 hoog, 54 x 45 cm grondvlak. De kroon is een reconstructie uit 2016, gemaakt in de stijl van eind 19de eeuw. De traditie wil dat Caspar 40 jaar oud is en de vertegenwoordiger is van Azië met mirre als geschenk (andere bronnen noemen wierook). Zijn naam zou zijn afgeleid van het Perzische “kandschwar” wat schatbewaarder betekent.
Melchoir
Melchior (1881). De traditie wil dat Melchoir 60 jaar oud is en de vertegenwoordiger is van Europa met goud als geschenk. Bij het beeld is een is een los gouden kistje aanwezig (foto’s onder).
Het geschenk van Melchior – goud.
Geschenk van Melchior – gesloten kistje.
Balthasar
Balthasar (1881), 108 cm hoog, 55 x 45 cm grondvlak. De traditie wil dat Balthasar 20 jaar oud is en de vertegenwoordiger is van Afrika/Ethiopië.
De restaurateurs hebben Balthasar in 2016 minder felle rode lippen gegeven n.a.l.v. de gaande zwarte-pieten-discussie.
Balthasar heeft wierook als geschenk (andere bronnen melden mirre). .
Os en ezel
Os en ezel (1880). De dieren zijn alleen maar met hun hoofden uitgebeeld. Dat Franciscus van Assisi (de bedenker van de kerststal in de 13de eeuw) voor een ezel koos, lijkt een verwijzing naar de intocht van Jezus in Jeruzalem. Hij had een ezel als rijdier gekozen. Door deze daad staat de ezel dan ook voor deemoed, geduld en armoede. Het zou ook een verwijzing naar het Oude Testament (Jesaja 1:3) kunnen zijn: “Een rund kent zijn eigenaar en een ezel de krib van de meester, maar Israël (het Joodse volk) heeft geen begrip”. De traditie wil dat zij met hun adem het Kind warm hielden en worden daarom direct achter de voederbak (kribbe) opgesteld.
Schapen
Schapen (jaar van vervaardiging onbekend). In gips uitgevoerd, sterk afwijkend van de rest van de groep. Waarschijnlijk zijn ze van recentere datum.
Knikengel
Knikengel (jaar vervaardiging onbekend). De engel houdt een collectebusje in de hand. Als er een muntje in wordt gedaan, knikt het hoofd als teken van dank. Op het busje de tekst: “GOD LOONE U”
Onthulling van de gerestaureerde kerstgroep
Op zaterdag 10 september 2016 tijdens de Open Monumentendag vond de onthulling plaats. Hier enkele foto’s van de bijzondere gebeurtenis. Met Kerstmis 2020 is de groep 140 jaar oud!
De onthullingshandeling door Wilma Oudshoorn (links) en Resi Speyer (rechts). Foto Henk Lamboo
De gehele groep. Foto Henk Lamboo
Veel belangstelling voor de gerestaureerde kerstgroep. Foto Henk Lamboo
 |
 |
 |