Orgel (1879), Maarschalkerweerd en zoon, Utrecht - eikenhoutenkast.

Orgel (1879), Maarschalkerweerd en zoon, Utrecht – eikenhoutenkast.

 

Het orgel heeft een mooie kast met front en bovenrand in laat-gothische stijl.
Front met in het midden, in een driehoek, vooruitspringende pijpenbundels.
Daarnaast, aan beide zijden, vlakke lagere pijpenvelden met aan de bovenkant houten traceerwerk. De bovenrand heeft een tracering van Franse lelie met driepassen.

Het orgel heeft een zogenaamd mechanisch sleepladen-systeem en is naar stem en aard typisch Frans. Het heeft een romantisch karakter dat eind 19e eeuw erg gewild was voor orgels, met name in katholieke kerken. Daarom wordt het ook wel een ‘katholiek geluid’ genoemd.

Ons orgel wordt ook beschreven in de orgel database.

Het beroemde orgel in het Concertgebouw in Amsterdam is van dezelfde maker.

23 orgel 4591_DxO-e-1700pix

Het orgel is voor een andere dan de huidige opstelling ontworpen. Oorspronkelijk stond het orgel een kwartslag naar links gedraaid. Hierdoor was zowel de linkerzijkant als het front vanuit de kerk te zien. De fraaie orgelpijpenopstelling aan de zijkant van het orgel is dus doelbewust. Zie ook de volgende historische prentbriefkaart.

Omzwerving



1879-1947

23 interieur rk kerk mijdrecht-wilnis coll bart van buitenen v2a_650pix

Op de historische prentbriefkaart (collectie Bart van Buitenen) is de linkerhoek van het orgel te zien, gericht naar het priesterkoor en het front (gedeeltelijk te zien) naar het schip van de kerk.

In het artikel ‘Het gerestaureerde Wander Beekes-orgel (1872) in de R.K. kerk te Vinkeveen, 13 november 1997 ‘ van Drs. J.J. (Hans) van der Horst staat te lezen (blz. 6) dat:

..  het geheel in de geest van architect Tepe en van het Sint Bernulphusgilde was om het orgel niet achter in de kerk maar in de omgeving van het priesterkoor op te stellen, zoals dit o.m. geschiedde in Abcoude, Jutphaas, Schalkwijk, Utrecht (v.m. O.L.Vrouwekerk en de Sint Willibrordus), Vianen en Vierakker.

Opmerking: Mijdrecht-Wilnis wordt door Van der Horst niet genoemd. . 

Tevens valt op dat oorspronkelijk geen houten balkon aanwezig is geweest, maar een boven twee op een kolom rustende spitsbogen geprojecteerde koor- en orgelruimte, zoals nu nog te zien in Jutphaas en Vierakker.

1947-1970
In 1947 werd het orgel achterin de kerk geplaatst. Op de website www.orgbase.nl is een foto van G. Meyster te zien van deze opstelling. De daar genoemde jaar van verplaatsing is niet juist: 1926 moet 1947 zijn.1970-1998 Plaats orgel-e-1024pix1970-1998
Bij de restauratie (1970) kwam het orgel weer voorin de kerk in de rechterkapel, waar nu het beeld van Johannes de Doper hangt. De opstelling hier kwam overeen met het ontwerp van het orgel.

1998-heden
Bij de restauratie van 1998 kwam het orgel weer op het (herbouwde) oksaal in het rechter transept van de kerk, zij het een kwartslag gedraaid. Hierdoor kwam (helaas) de pijpenopstelling aan de linkerkant uit het zicht te liggen.

Dispositie
De huidige disposite (in de taal van de kenners) is als volgt:
Bron: Stichting Utrechts Orgelland

Pedaal C – d1
Subbas 16′
Bourdon 8′

Manuaal I C – f3 Manuaal II C – f3
Bourdon 16′
Prestant 8′
Roerfluit 8′
Gamba 8′
Prestant 4′
Flûte Octaviante 4′
Mixtuur III sterk

Holpijp 8′
Zingend Prestant 4′
Roerfluit 4′
Woudfluit 4′
Sesquialter II sterk

Koppelingen: Pedaal – Manuaal I en Manuaal I – Manuaal II
Stemming: Evenredig zwevend
Tractuur: Mechanisch

De ‘offerte’ van 1878 en oplevering 1879

Originele 'offerte' van 11 maart 1878 met linksonder de 'kwitantie' van 24 juni 1879. Parochiearchief. Foto Bart van Buitenen

Originele ‘offerte’ van 11 maart 1878 met linksonder de ‘kwitantie’ van 24 juni 1879.
Parochiearchief. Foto Bart van Buitenen. Zie tekst onder in betere leesbare vorm.

 

De offerte in betere leesbare vorm

Plan voor den bouw van het nieuwe orgel in de Parochie kerk van den H. Johannes den Dooper te Mijdrecht door den orgelmaker Maarschalkerweerd en zoon te Utrecht. Het orgel zal zijn geheel nieuw, met twee klavieren en vrij pedaal in eikenhouten kast met sprekend front van Engelsch tin en voorzien van de volgende stemmen.

Manuaal of onderklavier

1. Prestant 8 voet, krachtig volle toon

2. Bourdon 16 voet, weeke diepe toon

3. Roerfluit 8 voet, matig sterk zonder scherpte

4. Salicionaal 8 voet, zangrijk en strijkend

5. Prestant 4 voet, als Prestant 8 voet

6. Flute octaviante 4 voet van af ‘c harmoniserend aangenaam ronde toon

7. Doublet 2 voet op ‘c komt 3 voet bij van wijde mensuur zonder scherpte

Positief of Bovenklavier

1. Viola da Gamba 8 voet fijn doch strijkend

2. Holpijp 8 voet week en vol

3. Fernfluit 8 voet zeer zacht en liefelijk

4. Roefluit 4 voet zacht doch vol

Pedaal

1. Subbas 16 voet diep en vol

2. Violoncel 8 voet sterk strijkend

Alles van de beste materialen en volgens de nieuwste constructie solied en duurzaam bewerkt met vierkante opgaand blaasbalg á réservoir

De ondergetekende neemt aan dit orgel geheel voltooid in orde op te leveren voor het feest van St. Johannes den Dooper 1879 en

met inbegrip van alle kosten van transport, opstellen enz. voor de som van vier duizend acht honderd en vijftig gulden (f 4850,–)

Utrecht 11 maart 1878

Maarschalkerweerd en zoon

Orgelmaker

Ten volle voldaan aan mij ondergetekende De som van vierduizend acht honderd en vijftig gulden
Mijdrecht 24 Juni 1879
Getekend Maarschalkerweerd

1879-07-15 Advert orgel hh kanne De Tijd

Advertentie in De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad van 15 juli 1879. Bron: www.delpher.nl

Pastoor Kanne was zo trots op ‘zijn’ orgel dat hij deze advertentie liet plaatsen

 

Orgels van Maarschalkerweerdsorgel op CD

Bijzonder lezenswaardig en informatief is de recensie over een 3 CD-box met orgelopnames onder de titel Verborgen Parels van Maarschalkerweerd. N.B. Ons orgel is niet te horen op deze CDs.

De restauratie van 2022-2023

Dankzij diverse actie, gulle giften en subsidies is het mogelijk geworden om de noodzakelijke restauratie uit te voeren. Dit wordt gedaan door het bedrijf Gebr. Van Vulpen. Hierbij wordt het orgel ontdaan van alle toevoegingen uit later tijden. Het orgel is op Open Monumentendag 2023 weer in originele staat, zelfs de plaatsing!  Foto’s onder geven een beeld van de ontmanteling. Klik op de foto voor een vergroting. ..

Na de restauratie staat het orgel weer zoals op 12 juli 1879. Gedraaid zodat de linkerzijkant weer gericht is op het priesterkoor en de voorkant richting kerk. Het priesterkoor zal dan ook wat meer licht krijgen omdat het raam nu afgedekt wordt door het orgel.

De orgelkast onder

De lege orgelkast boven

De houten orgelpijpen klaar voor verzending naar de werkplaats.

 

Onderdelen die gerestaureerd moeten worden of geheel vervangen.

26-05-2023: Restauratie Maarschalkerweerd orgel in eindfase

Lezenswaardig artikel in de De Groene Venen van 26 mei 2023. Klik hier als u het artikel in de krant zelf wilt wilt lezen (pagina 13).

Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Medio juli 2023: orgelkast gedraaid

In de week van 17-21 juli 2023 is de orgelkast een kwartslag gedraaid. Daarmee is de stand weer overeenkomstig met de originele opstelling eind 19e eeuw. Sinds 1998 stond het orgel na twee omzwervingen weer op de originele plaats maar niet in de originele stand. In de komende maand zal de restauratie afgerond worden.

16 augustus 2023

Herplaatsing van onderdelen in de orgelkast zijn weer begonnen. Hier is een medewerker van Elbertse orgelbouwer met de zogenoemde tracturen. Deze tracturen zorgen voor de overbrenging van de beweging van de toetsten naar de ventielen.

 

vorigeHB volgende HB Naar-indexHB