De afbeelding lijkt te zijn geïnspireerd op de tekst uit de Bijbel: Exodus 32, 1-6

Het gouden stierkalf
 
1 Het volk wachtte lang op Mozes. Toen hij maar niet van de berg afkwam, verdrongen ze zich om Aäron en eisten van hem: ‘Maak een god voor ons die voor ons uit kan gaan, want wat er gebeurd is met die Mozes, die ons uit Egypte heeft geleid, weten we niet.’ 2 Aäron antwoordde: ‘Neem dan uw vrouwen, zonen en dochters hun gouden oorringen af en breng die bij mij.’ 3 Hierop deden alle Israëlieten zonder aarzelen hun gouden oorringen af en gaven die aan Aäron. 4 Alles wat ze hem brachten smolt hij om en hij goot er een beeld van in de vorm van een stierkalf. Het volk riep uit: ‘Israël, dit is je god, die je uit Egypte heeft geleid!’ 5 Toen Aäron besefte wat er gebeurde, bouwde hij een altaar voor het beeld en kondigde hij aan dat er de volgende dag een feest voor de HEER zou zijn. 6 De volgende morgen vroeg brachten ze brandoffers en vredeoffers. Ze gingen zitten om te eten en te drinken, en stonden daarna op om uitbundig feest te vieren.

 

Een tijdsbeeld: dansen midden vorige eeuw.

Katholiek jongeren mochten weliswaar dansen maar wel onder strikte voorwaarden. Zo mochten zij niet al te dicht tegen elkaar aan dansen. Pastoor Van de Pavert had controleurs benoemd om de dansende paren in de gaten te houden.

De Katholieke Werkende Jongeren (KWJ) en de Katholieke Plattelands Jongeren (KPJ) organiseerden in het najaar van 1965 een dansavond en plaatsten een advertentie. De advertentie gaf de indruk dat de dansavond voor iedereen toegankelijk was. Pastoor Van de Pavert verbood het parochiehuis beschikbaar te stellen. Het zou maar gemengde verkeringen opleveren.

De ‘bron afbeelding’ van het kerkraam, de 19e eeuwse Reformatorische prent

 

Uitleg bij de prent ‘De breede en de smalle weg’.

De prent die bol staat van Bijbelteksten, symboliek en moraliteit, sierde vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw menige huiskamermuren en in sommige delen van het land ook van klaslokalen. Het thema van de prent was was niet nieuw. Het onderwerp is sinds de zestiende eeuw een populair onderwerp en nadien al vele malen uitgebeeld, onder andere door de Brabantse schilder Jeroen Bosch (ca. 1450-1516). Hij schilderde namelijk een drieluik waarop als belangrijk element een hooiwa­gen te zien is met daarachter een grote groep mensen, van arm tot rijk. Het heeft als the­ma: de zeven hoofdzonden. Op het eerste gezicht is het een bedrieglijk vrolijk tafereel, maar de afgebeelde onderwerpen hebben te maken met hemel, hel, dood, het maken van keuzes in goed en kwaad en over eigen verantwoordelijkheid. De waarschuwingen van toen zijn tijdloos en nog steeds actueel. Het schilderij is in bezit van Museo del Prado in Madrid en was in 2016 in het Noordbrabants museum in Den Bosch in het kader van het Jeroen Bosch jaar.

Het beeld van de brede en de smalle weg wordt als metafoor gebruikt door Jezus in de zogenaamde Bergrede, zoals door de evangelist Matthéüs beschreven in het gelijknamige Bijbelboek hoofdstuk 7 vanaf vers 13.

De getoonde prent hier is uitgegeven door J.M. Budéé’s Boekhandel en Uitgevers Maatschappij tussen 1890-1899 en is bezit van het Museum Catharijneconvent Utrecht. De afmetingen van de prent zijn 43,5 bij 56 cm. Vanaf 1860 werden de prenten uitgegeven in diverse uitvoeringen en kleurstellingen. Wat opvalt is dat in de loop van de tijd de kleuren sprekender werden met name door het royaler gebruik van de kleur rood, De intensiteit van afschrik­wekkende vlammende hellevuur nam daarmee toe.

De strekking van het beeldende verhaal op deze prent is, dat de keuze die je maakt bepalend is voor altijd. Er is op een gegeven moment geen weg terug voor hen die op de verkeerde weg zitten. De Bijbel leert echter dat de weg die gevonden moet worden niet zo vanzelfsprekend is als de prent aangeeft. Het leven bestaat namelijk uit een aaneenschakeling van keuzemogelijkheden.

• Citaat: Gaat in door de enge poort, want wijd is [de poort] en breed de weg, die tot het verderf leidt, en velen zijn er, die daardoor ingaan; want eng is de poort en smal de weg die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die hem vinden.
• De brede weg is vanwege het geëffende plaveisel gemakkelijk begaanbaar en boven­dien attractief vanwege vele verlokkingen.
• Bij de entree staan twee stenen tafelen met daarop de cijfers l t/m 10, een verwijzing naar de Tien Geboden, die God aan Mozes gaf. Verder is er graan afgebeeld, dat de eigen­schap heeft, dat het gaat groeien, als het in de grond gestopt wordt, en na verloop van tijd veelvuldig vruchten draagt.
• Links zie je een brede toegangspoort met daarboven een bord waarop je hartelijk wel­kom wordt geheten. Je bent de poort nauwelijks gepasseerd of je ziet een tafereeltje van een man die zijn bezwijkend lastdier slaat. Verwezen wordt naar het Bijbelboek Spreuken, hoofdstuk 10:10, waar staat: ‘De rechtvaardige weet wat toekomt aan zijn vee, maar de barmhartigheid der goddelozen is wreed.
• In een tent, links van de toegangspoort wordt gekaart onder het genot van een glas drank. Op het dak van de tent staat Jesaja 5: 22 ‘Wee hun die helden zijn in het drinken van wijn en dapperen in het mengen van bedwelmende drank’.
• Enkele meters verderop staat een opvallende handwijzer. Links geeft deze de weg aan die leidt naar dood en verdoemenis. Wie rechtsaf slaat vindt de weg naar leven en zaligheid. Verder staan er een aantal extra verwijsborden afgebeeld, met waarschuwingen of aanbevelingen.
• Links voor u ligt een gemakkelijk begaanbare weg, die je langs een gebouw voert, waar­in een balzaal is gevestigd, een logement met de passende benaming ‘Wereldzin’. Boven­dien worden bezoekers uitgenodigd om de zondag te ontheiligen. Schuin tegenover is het theater. In de bank van lening is ook een speelbank (goktent) gevestigd. Er is voor elk wat wils. Zelfs aan een verkooppunt van loten is gedacht. Mogelijkheden te over!
• Bij een tekeningetje van een man met een zak op zijn schouder, staat een verwijzing naar Timótheüs 6:10 ‘Want de wortel van alle kwaad is de geldzucht. Door daarnaar te haken zijn sommigen van het geloof afgedwaald en hebben zich met vele smarten door­boord.
• Criminaliteit wordt op de prent verbeeld door een boef die samen met zijn handlanger iemand met een vuurwapen neerschiet. Hierbij wordt verwezen naar Exodus 20:13 ‘Gij zult niet doodslaan’.
• De weg eindigt in een vlammenzee, symboliserende de hel waar de vlammen fel oplaai­en. In de donkere rookwolken is een weegschaal zichtbaar met daarop de tekst: gewogen en te licht bevonden.
• Diegene die nog sneller het einddoel van de brede weg wenste te bereiken, kon verze­kerd zijn van een plaats in een stoomtrein, waarop geschreven stond: ‘zondagstrein’.
• Bij een ruïne staat een tekst uit Deuteronomium 32:22: ‘Want een vuur is in mijn toorn ontstoken, het brandt tot in de diepten van het dodenrijk; het verteert de aarde met wat zij opbrengt en verzengt de grondvesten der bergen.
• Rechtsonder, verscholen in een muur is een poortje te zien, de zogenaamde smalle- of enge poort. Dat is een verwijzing naar Johannes 10: 9 en volgende, waar Jezus zegt ‘lk ben de deur; als iemand door Mij binnenkomt, zal hij behouden worden; en zal hij ingaan en uitgaan en weide vinden’. Voor de poort staat een man in een stemmig pak die vriende­lijk uitnodigt om daar naar binnen te gaan.
• Op de smalle weg is ook plaats voor randfiguren als tollenaars en zondaren. Zij zijn af­gebeeld op een plaats die gevaarlijk dicht bij de afrastering ligt die de brede weg scheidt van de smalle. De verloren zoon vindt na de afgrond te zijn overgestoken uiteindelijk de weg naar het huis van de vader terug
• De brede en de smalle weg zijn op de prent strikt gescheiden van elkaar afgebeeld maar halverwege is de afrastering onderbroken Een groepje mannen probeert kansarme passanten uit te nodigen voor een koninklijk bruiloftsmaal. Het is een verwijzing naar een parabel van Jezus uit Matthéüs 22: l en volgende. Jezus vergelijkt daarin het koninkrijk der hemelen. De koning nodigt gasten van naam en faam uit, maar die komen niet opda­gen. Hij geeft vervolgens zijn slaven opdracht om naar kruispunten van wegen te gaan en de mensen die zich op die weg bevinden, zonder aanzien des persoons uit te nodigen voor het bruiloftsmaal. Velen gingen op die uitnodiging in.
• Rechts van de omheining is zelfs een speciaal bruggetje gebouwd, dat het overbruggen van de kloof vergemakkelijkt voor bekeerlingen. Het is een verwijzing naar het oudtesta­mentische Bijbelboek Ezechiël Hoofdstuk 33:11: ‘Bekeert u, bekeert u van uw boze we­gen. Want waarom zoudt gij sterven, huis Israëls?’ Verder wordt er de oproep gedaan: ‘laat u met God verzoenen’, een verwijzing naar II Corinthiërs 5: 20.
• Open verbindingswegen zijn er verder niet en als je op een weg met eenrichtingsver­keer beland bent en goede raadgevingen in de wind slaat, is er geen andere mogelijkheid dan die weg tot het einde toe te bewandelen. Er is geen weg terug. Spijtoptanten die op de terugweg zijn worden op de prent dan ook niet aangetroffen.
• De voetgangers op het moeilijk begaanbare smalle pad hebben het zwaarder te verdu­ren tijdens hun tocht. Voor hen is het veel moeilijker om de eindbestemming; ‘het huis van Het Lam en zijn vrijgekochten’, zoals beschreven is in Openbaringen 14: 1-5 te bereiken. Rechts bovenin is die eindbestemming vaag weergegeven door een berg met daarop een lam.
• Het moeilijk begaanbare steile pad voert ons omhoog via een kerk, langs Jezus aan het kruis, met daarbij een verwijzing naar l Petrus 2: 24 dat gaat over Christus die voor onze zonden stierf, een waterbron die permanent ‘levend’ water laat stromen voor wie er naar dorst. Verder is er een zondagsschool te zien en een diaconessenhuis als teken van barm­hartigheid en toewijding.
• Er moet een haast onoverkomelijke kloof overbrugd worden voordat het nieuwe Jeruza­lem die stad van louter licht, waarvan in Openbaringen 21 gesproken wordt, te kunnen betreden en de berg Sion te zien met daarop, zoals de prent weergeeft, het Lam Gods.
• Halverwege de tocht is een groep mensen te zien die een luisterend oor hebben voor wat de dienaar van het woord vanaf een kansel hen uit Exodus 33:11 voorhoudt: ‘En de Here sprak tot Mozes van aangezicht tot aangezicht, zoals iemand spreekt met zijn vriend; dan keerde hij terug naar de legerplaats. Maar zijn dienaar Jozua, de zoon van Nun, een jonge man, week niet uit de tent.
• Op een centrale plaats boven het gewoel van alle mensen is een oog te zien, met daar­boven een verwijzing naar l Petrus 3:12: ‘Want de ogen des Heren zijn op de rechtvaardi­gen, en zijn oren tot hun smeking, maar het aangezicht des Heren is tegen hen, die het kwade doen.
• De regenboog, als teken van Gods verbond met de mensheid, heeft slechts één pijler, en die rust op de smalle weg. Een connectie met de brede ontbreekt ook hier ♦

                 Bron van deze uitleg: Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal.